Những thay đổi phần xương dưới sụn & cái nhìn mới về thoái hóa khớp

 

 

GS-TS-BS Trần Ngọc Ân

 

Khớp thoái hóa theo thời gian
 

Như một cỗ máy hoạt động lâu ngày, dưới tác động của nhiều yếu tố như tuổi tác, cân nặng, làm việc, tập luyện, các thói quen đi đứng nằm ngồi, khiêng vác vật nặng không hợp lý, các bệnh tật liên quan như viêm khớp do gút, thoái hóa ,tvdđ…, hệ thống xương khớp trên cơ thể bị hư hỏng dần, gây đau nhức, đơ cứng, viêm sưng kèm theo giảm hoặc mất chức năng hoạt động.

Vì sự lão hóa của cơ thể là tất yếu nên các khớp bị thoái hóa dần theo thời gian cũng không thể tránh khỏi, và tình trạng nặng nề là những khớp bị giới hạn biên độ hoạt động ngày càng tăng nặng sẽ dẫn đến tàn phế.
 

Không chỉ khó tránh khỏi, thoái hóa khớp còn là bệnh không thể đảo ngược. Những biện pháp điều trị bệnh hiện nay chỉ có thể can thiệp, làm chậm tiến trình thoái hóa, phục hồi phần nào sự hư tổn của khớp mà không thể chữa khỏi hoàn toàn. Điều quan trọng là phải điều trị bệnh từ sớm, khi thoái hoá khớp mới bắt đầu và quan trọng hơn nữa là phải biết nhắm trúng vào cơ chế bệnh sinh của bệnh để can thiệp từ gốc và toàn diện.
 

 

 

Thoái hóa khớp là quy luật tất yếu song cần ngăn chặn và điều trị từ sớm

 

Phát hiện mới về xương dưới sụn giúp “đại phẫu” bệnh toàn diện
 

Trong cơ chế bệnh sinh của thoáihóa, từ sau những công bố mới của ngành sinh học phân tử, xương dưới sụn (tức hai phần đầu xương ở khớp) đang là vấn đề thu hút sự chú ý, quan tâm của các nhà khoa học.
 

Trước đây, thoái hóa khớp thường được đặc trưng bởi sự tổn thương, hư hại ngày càng tăng của sụn khớp. Nhà giải phẫu học nổi tiếng người Scotland là William Hunter (1718-1783) từng chỉ rõ, sự hư hại sụn khớp là một vấn đề cốt lõi của khớp thoái hóa. Dần dần, những phát hiện sâu hơn về sự tổn thương, bào mòn của sụn trong tiến trình thoái hóa khớp đã được y học hiện đại phân tích, mổ xẻ, mang đến những hướng can thiệp bệnh đi từ sụn khớp khá hiệu quả.
 

Tuy nhiên, khi những nỗ lực không ngừng của ngành sinh học phân tử mở ra những phát hiện mới về xương dưới sụn, lịch sử bệnh lý thoái hóa khớp đã có cái nhìn thêm toàn diện. Bản thân những phát hiện về xương dưới sụn cũng trải qua nhiều lớp bóc tách để vấn đề ngày càng được giải quyết chuyên sâu hơn. Khởi đầu là những nhận định của TS Radin EL, theo thông tin từ Đại học Indiana (Mỹ), gợi ý rằng những thay đổi tiêu cực tại xương dưới sụn là một tác nhân quan trọng của thoái hóa khớp. Theo đó, một khớp được coi là đã bị thoái hóa khi qua hình ảnh X-quang cho thấy xương dưới sụn bị xơ hóa và ổ khớp bị thu hẹp lại.

 

 

Phát hiện về xương dưới sụn mở ra hướng chăm sóc toàn diện cho bệnh thoái hóa khớp

 

Gần đây, những nghiên cứu của ngành sinh học phân tử một lần nữa khẳng định điều đó qua nhiều lý giải chuyên sâu ở cấp độ tế bào. Cụ thể, trong tiến trình của thoái hóa khớp, do sự tổn thương của sụn khớp, phần đầu xương ngay sát dưới sụn bị mất sụn bao bọc, dần bị xơ hóa, xuất hiện các vết nứt nhỏ (microcrack). Chính các vết nứt nhỏ này làm gián đoạn quá trình liên lạc thông tin giữa các tế bào tạo xương và chu chuyển xương, khiến xương không được làm mới và dẫn đến sự hủy hoại tế bào xương. Cuối cùng, khi sụn bị hủy hoại hoàn toàn, gần như mất hẳn, hai đầu xương sẽ trực tiếp “đối mặt” nhau kèm theo quá trình “mọc” nhiều gai xương. Đây chính là điểm khởi đầu gây đau nhức, biến dạng khớp và khiến bệnh nhân trở nên tàn phế với sự tổn thương của toàn bộ khớp (màng hoạt dịch, dây chằng, bao khớp…).
 

Thông tin từ Viện Y tế quốc gia Mỹ (NIH) gần đây cũng cho thấy, xương dưới sụn xơ hóa, xuất hiện các tổn thương vi thể và bề mặt trở nên gồ ghề được đánh giá là một trong những tổn thương sớm và đặc trưng nhất của thoái hóa khớp. Khi xương dưới sụn hư tổn, cơ thể phản ứng lại bằng cách tu sửa nó, huy động các khoáng chất tham gia tạo xương đến nhiều nhưng chúng không được khoáng hóa đầy đủ, hậu quả là đầu xương “to” lên, thậm chí mọc gai xương nhưng sự bền chắc và mật độ khoáng của xương tại đó giảm sút rõ rệt. Ở giai đoạn nặng, xương dưới sụn càng bị tổn thương vi thể nhiều hơn, khiến tủy xương bị viêm và làm xuất hiện các chất gây viêm.
 

Mở ra hướng chăm sóc khớp toàn diện và trúng đích
 

Như vậy, bằng những công bố mới của ngành sinh học phân tử, có thể khẳng định xơ hóa xương dưới sụn được xem như một đặc trưng không thể chối cãi của thoái hóa khớp. Từ đó biện pháp chẩn đoán và điều trị bệnh cũng mở ra một hướng mới toàn diện hơn, bên cạnh giải pháp chỉ nhắm vào sụn khớp như trước đây.
 

Việc nghiên cứu và áp dụng những phát hiện mới của ngành sinh học phân tử trong lĩnh vực xương khớp thực sự đã mở ra một bước tiến đột phá, tạo cơ sở khoa học đáng tin cậy cho những nghiên cứu, tìm tòi sâu hơn về những giải pháp dự phòng và điều trị bệnh toàn diện, như sự ra đời gần đây của cácdưỡng chất sinh học thế hệ mới.
 

- Sinh học phân tử (Molecular Biology) là môn khoa học nghiên cứu sinh vật ở mức độ phân tử, có sự giao thoa chặt chẽ với sinh hóa học, di truyền học…Mục đích của sinh học phân tử là tìm hiểu mối tương tác giữa các hệ thống khác nhau trong tế bào cũng như tìm hiểu cơ chế điều hòa những mối tương tác này, giúp con người có những can thiệp, ứng dụng vượt bậc trong y học cùng nhiều lĩnh vực khác.
 

- Với bệnh lý xương khớp, sinh học phân tử chủ yếu nhắm vào các tế bào sụn của sụn khớp và tế bào xương ở xương dưới sụn. Bằng những nghiên cứu chuyên sâu, sinh học phân tử cho thấy sự thoái hóa cùng lúc của sụn và xương dưới sụn trong bệnh lý thoái hóa khớp, mở ra cái nhìn toàn diện hơn về căn bệnh gây tàn phế hàng đầu cho nhân loại.